Hella S. Haasse və Qırmızı Şəhər:

Keçmişin kölgəsində bir insan hekayəsi

Hollandiya ədəbiyyatının “Böyük Xanımı” adlandırılan Hella S. Haasse (1918–2011) XX əsrin ikinci yarısında Avropa nəsrində dərin iz buraxmış yazıçılardan biridir. Onun yaradıcılığında tarix və insan psixologiyası bir-birinə sıx bağlı şəkildə işlənmişdir. Haasse-nin əsərlərində oxucu zamanlar arasında səyahət edir, həm fərdi, həm də kollektiv yaddaşın iç dünyasına enir.

Onun məşhur romanlarından biri olan De scharlaken stad (Qırmızı Şəhər) bu xüsusiyyətlərin bariz nümunəsidir. Əsər təkcə bir tarixi dövrün bədii inikası deyil, həm də insanın öz köklərini, həqiqəti və mənəvi sabitliyini tapmaq arzusu üzərində qurulmuşdur.

Müəllif haqqında qısa məlumat

Hella S. Haasse İndoneziyada doğulmuş, lakin Hollandiya ədəbiyyatının simalarından biri kimi tanınmışdır. Onun əsərlərində Uzaq Şərq kolonial irsi ilə Avropa mədəniyyəti arasında körpü qurulur. Haasse tarixə tənqidi, lakin dərin empatik münasibətlə yanaşır, qəhrəmanlarını isə adətən keçmişlə üz-üzə qoyur.

Ən məşhur romanlarından biri Hürriyət Səyyahı (Het woud der verwachting, 1949) idi, lakin Qırmızı Şəhər də onun yaradıcılığında özünəməxsus yer tutur.

Qırmızı Şəhər romanının məzmunu

Roman XVI əsr Florensiyasında – intibahın zirvəyə çatdığı, lakin siyasi və dini ziddiyyətlərin cəmiyyətə kölgə saldığı dövrdə cərəyan edir. Əsərin baş qəhrəmanı, real tarixi şəxsiyyət olan Girolamo Savonarola ilə əlaqəsi olan gənc bir italyan ziyalısıdır. O, dini fanatizm, şəxsi inam və siyasi təzyiqlər arasında mənəvi və intellektual seçim qarşısında qalır.

Florensiya şəhəri burada sadəcə coğrafi məkandan ibarət deyil – o, həm də ehtirasların, mübarizələrin, daxili ziddiyyətlərin simvolik məkanıdır. “Qırmızı” rəngi isə əsərdə həm qanı, həm alovu, həm də inqilabi enerjini təmsil edir.

Əsərin Azərbaycan oxucusu üçün əhəmiyyəti

Qırmızı Şəhər romanı Azərbaycan oxucusuna bir neçə mühüm məqamda dəyər qazandıra bilər:

1. Tarixi və fəlsəfi baxış bucağı
   Əsər oxucunu yalnız hadisələrə deyil, bu hadisələrin arxasındakı ideoloji və psixoloji qatlara baxmağa vadar edir. Azərbaycan oxucusu üçün bu, xüsusilə maraqlıdır, çünki keçmişlə hesablaşma, tarixi dəyərlərin yenidən qiymətləndirilməsi bu gün də aktualdır.

2. Dini və siyasi ziddiyyətlər kontekstində insan
   Roman dini fanatizm və hakimiyyət uğrunda mübarizələrin insanın daxili dünyasına necə təsir etdiyini göstərir. Bu, bir çox cəmiyyətlərdə – o cümlədən Azərbaycan cəmiyyətində – tanış və həssas mövzudur.

3. İntibah dövrünün mədəniyyətinə bələdlik
   Haasse əsərdə sənət, fəlsəfə, elm və siyasətin necə qarşılıqlı təsirdə olduğunu ustalıqla göstərir. Azərbaycan oxucusu üçün bu, intibah dövrünün ruhunu hiss etməyə və Avropa mədəniyyətinin inkişaf tarixini daha dərindən anlamağa imkan verir.

4. Bədii dil və simvolika
   Haasse-nin poetik və dərin dili tərcümə olunduqda belə öz təsirini itirmir. Azərbaycan oxucusu bu əsərdə gözəl yazılmış psixoloji portretlər, canlı təsvirlər və simvolik səhnələrlə qarşılaşacaq.

Qırmızı Şəhər Hella S. Haasse-nin yaradıcılığında tarixi roman janrına verdiyi ən təsirli nümunələrdən biridir. Bu əsər, tarix və insan arasında olan mürəkkəb əlaqəni dərin fəlsəfi təhlillərlə birləşdirərək oxucunu düşündürür, ruhən zənginləşdirir. Azərbaycan oxucusu üçün Qırmızı Şəhər həm intellektual, həm də estetik baxımdan dəyərli bir əsərdir və fərqli mədəniyyətlərin, zamanların və ideologiyaların toqquşmasını daha aydın şəkildə anlamağa imkan yaradır.

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5